Η ΛΕΜΟΝΙΑ
Εράν Ρίκλις
Σκηνοθεσία: Έραν Ρίκλις Σενάριο: Σούχα Αράφ, Έραν Ρίκλις Ηθοποιοί: Χιάμ Αμπάς, Αλί Σουλιμάν,
Ρόνα Λιπάζ – Μάικλ, Ντόρον Τάβορι Χώρα: Ισραήλ, Γερμανία, Γαλλία (Έγχρωμο) Διάρκεια: 106′
Διακρίσεις: – Βραβείο Κοινού για τη Σκηνοθεσία στο Φεστιβάλ Βερολίνου 2008 – 7 υποψηφιότητες
Πρώτη προβολή: Ώρα 8.15 μ.μ. Δεύτερη προβολή: Ώρα 10.30 μ.μ.
Παλαιστίνια χήρα ξεκινά δικαστικό αγώνα ενάντια στο νέο Ισραηλινό υπουργό Αμύνης που μετακομίζει απέναντι της, όταν ο διπρόσωπος πολιτικός απειλεί να ξεριζώσει το λεμονοκηπό της για λόγους ασφαλείας. Η χήρα Σάλμα ζει μόνη της στη Δυτική Όχθη της Παλαιστίνης. Όταν ο υπουργός Άμυνας μετακομίζει δίπλα της, στα σύνορα μεταξύ Ισραήλ και κατεχόμενων εδαφών, αποφασίζει να καταστρέψει τον μεγάλο κήπο με τις λεμονιές της θεωρώντας ότι μπορούν να καμουφλάρουν επιθέσεις τρομοκρατών. Και η Σάλμα μηνύει τον υπουργό.
Ψύχραιμη και ανθρώπινη ματιά πάνω στην επί χρόνια έκρυθμη κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Πίσω από μια ιδιόρρυθμη προσωπική ιστορία ισορροπούν ο τραγέλαφος, το δράμα και η υπερηφάνεια. Ένα τείχος που χωρίζει τους ανθρώπους και ένα δράμα, που τους ενώνει. Η «Λεμονιά» είναι μια ιστορία για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε δύσκολη θέση να παλεύουν για ζητήματα τα οποία θα μπορούσαν να έχουν λυθεί εύκολα, εάν και μόνο άκουγαν προσεκτικά ο ένας τον άλλον.
Παρακολουθώντας την ταινία του Έραν Ρίκλις, «Η Λεμονιά» σφίγγονταν η ψυχή μου! Σε κάθε στιγμή της ταινίας κατέληγα ακόμα πιο συγκροτημένα στην άποψη, που από χρόνια έχω σχηματίσει, πως το Ισραήλο-παλαιστινιακό ζήτημα, δεν πρόκειται να λυθεί κάτω από τις σημερινές πολιτικές πραγματικότητες. Πως για πολλά χρόνια ακόμα, μέχρι να γίνει κατανοητό και από τους δυο λαούς και να αναλάβουν αυτοί τις πρωτοβουλίες, πράγμα που σημαίνει να έρθουν στην εξουσία πραγματικά προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις, θα έχουμε αίμα. Μόνον αίμα!
«Η Λεμονιά» με πολύ πειστικό τρόπο δείχνει τον παραλογισμό που επιβλήθηκε και επικρατεί σε αυτή την περιοχή του κόσμο. Τον παραλογισμό και το πολιτικό αδιέξοδο! Το Ισραήλ βλέπει ή θέλει να βλέπει παντού απειλές. Πάνω σε αυτή την άποψη οικοδομεί την επιθετική πολιτική του. Και καταφεύγει στις ακρότητες. Θέλει να ξεριζώσει καθετί παλαιστινιακό! Στη συγκεκριμένη περίπτωση τις λεμονιές ενός μικρού παλαιστινιακού κτήματος, το οποίο συνορεύει με το σπίτι του υπουργού εθνικής άμυνας του Ισραήλ. Οι «Λεμονιές» είναι μια απειλή (αφού κάτω από τις φυλλωσιές μπορούν να κρυφτούν οι παλαιστίνιοι «τρομοκράτες»). Πρέπει, λοιπόν, να κοπούν κεφάλια! Να καθαρίσει το τοπίο!
Από την άλλη μεριά η παλαιστίνια γυναίκα στην οποία ανήκει το κτήμα, η Παλαιστίνη με άλλα λόγια, δεν μπορεί να δεχτεί τον αποκεφαλισμό (ξεριζωμό) των παιδιών της (των Λεμονιών). Αντιστέκεται. Θα δώσει τη μάχη μέχρι το τέλος!
Η ταινία γυρίστηκε από Ισραηλινό σκηνοθέτη! Και αυτό είναι μια ελπίδα. Έστω και αν, για ευνόητους λόγους, αναγκάστηκε να μιλήσει παραβολικά ή να κάνει κάποιες συναισθηματικές παραχωρήσεις. Να βάλει, για παράδειγμα, τη γυναίκα του υπουργού του Ισραήλ, να κατανοεί την Παλαιστίνια γυναίκα (γιατί και Ισραηλινή γυναίκα νοιώθει φυλακισμένη, αφού είναι υποχρεωμένη να κυκλοφορεί με σωματοφύλακες). Ή να βάλει τον Παλαιστίνιο δικηγόρο να συμπεριφέρεται στην Παλαιστίνια γυναίκα με αποικιοκρατικό τρόπο. Αυτός ο συμψηφισμός, πως και από τις δυο πλευρές υπάρχουν οι κακοί και οι καλοί, είναι ισοπεδωτικός και άδικος.
«Η Λεμονιά» είναι καλογυρισμένη. Έχει εξαιρετικές ερμηνείες, με πρώτη την Παλαιστίνια γυναίκα, η οποία με τα θαυμάσια μάτια της και μόνον «γράφει» τη θέληση της Παλαιστίνης να αγωνιστεί ενάντια στο ξερίζωμα και στα συρματοπλέγματα. Η ταινία είναι τρυφερή και προβληματίζει.
Παίζουν: Χιάμ Αμπάς, Αλί Σουλιμάν, Ρόνα Λιπάζ-Μάϊκλ, Ντόρον Ταβορί.
Κριτική του Νίκου Αντωνάκου
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΚΟΠΟΥΛΟΥ (Συντάκτριας του CameraStylo Online)
Ο Έραν Ρίκλις αποτελεί μία από τις πιο ισχυρές μονάδες στο χώρο του ισραηλινού κινηματογράφου. Θεωρώντας εαυτόν πολίτη του κόσμου και έχοντα την πεποίθηση ότι τελικά ο τόπος είναι αυτός που σου δίνει το βήμα για να γίνει παγκόσμιος, γράφει και σκηνοθετεί το LemonTree, ταινία που συνιστά μια ευαίσθητη ματιά στο μικρόκοσμο της σύγκρουσης Ισραηλινών και Παλαιστινίων.
συνέντευξη | Μαρία Μπακοπούλου
Η επιτυχία της προηγούμενης ταινίας του, Η νύφη από τη Συρία, πριν από τέσσερα χρόνια ήταν η αφορμή για να προχωρήσει στη δημιουργία του LemonTree (Η λεμονιά), που κέρδισε με την απλότητα και την ευαισθησία του το βραβείο κοινού στο πρόσφατο φεστιβάλ κινηματογράφου του Βερολίνου. Κεντρικοί ήρωες του φιλμ, ο υπουργός Άμυνας του Ισραήλ και η σύζυγός του που μετακομίζουν σε ένα σπίτι στη Δυτική Όχθη, στα όρια με το λεμονοδάσος της παλαιστίνιας χήρας. Το λεμονοδάσος, όμως, δεν είναι απλώς ένα χωράφι για τη γυναίκα. Είναι ένας άνθρωπος που ζει και μεγαλώνει μαζί της. Όταν ο υπουργός δίνει εντολή να κοπούν τα δέντρα «για λόγους ασφαλείας» της οικογένειάς του, η γυναίκα παλεύει να διατηρήσει ζωντανό τον μοναδικό, πλέον, λόγο της ύπαρξης της. Μέχρι το τέλος…
Μετά την επιτυχία της προηγούμενης ταινίας σας , ήταν δύσκολο να επιστρέψετε με μια καινούργια; Με την έννοια ότι ίσως νιώθατε μεγαλύτερη πίεση για κάτι πιο ξεχωριστό…
Όχι, απεναντίας, θα έλεγα. Η επιτυχία της Νύφης από τη Συρία ήταν πρόκληση να δοκιμαστώ σε κάτι καινούργιο. Ένιωσα ότι το LemonTreeθα άρχιζε εκεί όπου είχε σταματήσει η προηγούμενη ταινία μου και αισθάνθηκα εντελώς ελεύθερος για να κάνω μια καινούργια αρχή. Επίσης, η γραφή του σεναρίου της καινούργιας ταινίας μού βγήκε πολύ φυσικά κι έτσι μπορούσα ν’ αρχίσω να δουλεύω αμέσως.
Πως εμπνευστήκατε το σενάριο; Δίνει στον θεατή την αίσθηση ότι παρακολουθεί μια πραγματική ιστορία. Κάτι που θα μπορούσε, για παράδειγμα, να είχε γραφτεί στα ψιλά μιας ισραηλινής ή παλαιστινιακής εφημερίδας…
Η ταινία είναι εμπνευσμένη πράγματι από αληθινά γεγονότα που συνέβησαν σε έναν από τους πρώην υπουργούς Άμυνας του Ισραήλ. Υπό αυτή την έννοια, η πραγματικότητα αποτέλεσε ισχυρή βάση για την ιστορία. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Στη Μέση Ανατολή έχουν σημειωθεί πολλά δυσάρεστα γεγονότα με αφορμή τη γη, τα δένδρα και τα σπίτια που απειλούνται από διαταγές ασφαλείας, οι οποίες τις περισσότερες φορές είναι παράλογες.
Παρατηρώ ότι στις δημιουργίες σας θίγετε τα κακώς κείμενα της πολιτικής μέσα από προβλήματα της καθημερινής ζωής. θεωρείτε ότι πετυχαίνετε το σκοπό σας με αυτόν τον τρόπο;
Κατά τη γνώμη μου ο σκοπός επιτυγχάνεται. Ξέρετε, συνήθως δημιουργώ έχοντας στο νου μου έναν κανόνα που περιλαμβάνει τρεις άξονες: απλότητα, πραγματικότητα και κυρίως διάθεση να αντιμετωπίζω τους ήρωες των ταινιών μου σαν ίσους προς ίσον. Όταν το κάνεις αυτό, πετυχαίνεις να πλάσεις μια ιστορία που δεν προσπαθεί να επιβάλει πολιτικές απόψεις, δεν είναι διδακτική ούτε φιλοδοξεί να εκπαιδεύσει το κοινό, θέλει απλώς να δείξει πως οι ζωές των απλών, καθημερινών ανθρώπων επηρεάζονται από αποφάσεις που παίρνονται ερήμην τους.
Θα ονομάζατε, λοιπόν, τον εαυτό σας πολιτικό σκηνοθέτη;M
Όχι δεν πιστεύω στον όρο πολιτικός σκηνοθέτης, ούτε στις πολιτικές ταινίες. Πιστεύω ότι είμαι απλώς ένας σκηνοθέτης, γνώστης της τοπικής αλλά και της παγκόσμιας πραγματικότητας. Υπό αυτή την έννοια, είμαι ένας δημιουργός με πολιτική και κοινωνική συνείδηση, όχι όμως πολιτικός σκηνοθέτης.
Και σ’ αυτή την ταινία σας οι γυναίκες διαδραματίζουν τον πιο σημαντικό ρόλο. Στο Lemon Tree έχω την εντύπωση ότι, παρότι οι δύο ηρωίδες είναι αντιμέτωπες τόσο πολιτικά -η μια είναι Παλαιστίνια και η άλλη Ισραηλινή- όσο και επί της ουσίας -καθώς η εξουσία της μιας, ως συζύγου του υπουργού Εθνικής Άμυνας, απειλεί το ζωτικό χώρο της άλλης-τελικά βρίσκονται στην ίδια πλευρά…
Αυτό ισχύει εν μέρει. Κατ’ αρχήν και οι δύο είναι διαφορετικές σε κάθε επίπεδο. Και αυτή η διαφορετικότητα τις αναγκάζει να προσεγγίσουν η μία την άλλη. Ωστόσο, τελικά δεν συναντιούνται, δεν μιλάνε αλλά η ταινία μάς αφήνει να εννοηθεί πως επιτέλους αλληλοκατανοούνται – και αυτό είναι ένα μεγάλο βήμα. Νομίζω ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα στη σύγκρουση Ισραηλινών και Παλαιστινίων είναι η έλλειψη κατανόησης για την άλλη πλευρά.
Τι πιστεύετε για το σύγχρονο ισραηλινό σινεμά; θεωρείτε ότι έχει τα φόντα να σταθεί δίπλα στις μεγάλες κινηματογραφικά χώρες;
Ναι, νομίζω ότι το σινεμά στο Ισραήλ αρχίζει και γίνεται σημαντική δύναμη στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Ζούμε σε μια χώρα γεμάτη από ενδιαφέρουσες ιστορίες, είμαστε καλοί στο να τις αφηγούμαστε και τα τελευταία χρόνια έχουμε αναπτύξει ένα πολύ καλό δίκτυο τεχνικών και δυνατοτήτων που μας βοηθούν να κάνουμε τις ταινίες μας. Εξάλλου, νομίζω ότι πια έχουμε βρει και το «εισιτήριο» που μπορεί να μας οδηγήσει στην επιτυχία: όσο πιο πολύ αναφέρεσαι στον τόπο σου μέσα από την τέχνη σου τόσο περισσότερο γίνεσαι παγκόσμιος δημιουργός.
Μου δημιουργείται όμως η απορία: τι είναι αυτό που σου δίνει τη δύναμη να κάνεις τέχνη όταν η χώρα σου έχει παράλληλα να λύσει σημαντικά πολιτικά προβλήματα; Όταν σχεδόν καθημερινά στα δελτία ειδήσεων ακούμε για νεκρούς και συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή;…
Μα, ακριβώς αυτό είναι που μου δίνει τη δύναμη να αφηγηθώ usιστορίες μου και να κάνω τους θεατές σε όλο τον κόσμο κοινωνούς των ιδεών που υπάρχουν στις ταινίες μου…
Καλλιτεχνική Διάδραση Πάτρας 